Czy to naprawdę istnieje?
W ostatnich latach coraz częściej mówi się o potencjalnym uzależniającym działaniu cukru. Czy jednak cukier rzeczywiście może uzależniać, czy to jedynie mit? Cukier z pewnością nie jest dobry dla naszego zdrowia, ale co do jego potencjału uzależniającego zdania są podzielone.
Czym tak naprawdę jest uzależnienie?
Uzależnienie to stan, w którym dana osoba nie jest w stanie kontrolować swojego zachowania związanego z przyjmowaniem określonej substancji lub wykonywaniem pewnej czynności, mimo świadomości negatywnych konsekwencji. Charakteryzuje się ono silnym pragnieniem (głodem) substancji, utratą kontroli nad jej spożyciem, występowaniem objawów odstawienia oraz kontynuacją używania mimo szkodliwych skutków.
Mechanizm działania cukru w organizmie
Spożycie cukru aktywuje układ nagrody w mózgu, stymulując neurony dopaminergiczne w obszarze brzusznego pola nakrywki (VTA) oraz w jądrze półleżącym (NAcc). Tyle teorii, ale co to tak naprawdę oznacza? To, że jedzenie słodkich pokarmów prowadzi do szybkiego uwalniania dopaminy, co jest mechanizmem podobnym do działania substancji psychoaktywnych, takich jak kokaina czy amfetamina.
Jedzenie słodkich pokarmów prowadzi do szybkiego uwalniania dopaminy, co jest mechanizmem podobnym do działania substancji psychoaktywnych.
Badania naukowe na temat uzależnienia od cukru
Badania na modelach zwierzęcych sugerują, że cukier może wykazywać potencjalnie silne właściwości uzależniające. Wykazano, że uzależnienie od cukru może być ściśle powiązane z wydzielaniem naturalnych endogennych peptydów opioidowych, które uwalniają się intensywnie w rezultacie spożycia cukru. Jednak większość tych badań przeprowadzono na gryzoniach, co sprawia, że konieczne są dalsze badania na ludziach, aby potwierdzić te obserwacje. Czy mamy więc pewność, że cukier nas uzależnia? Nie.
Kontrowersje i różne stanowiska
Niektórzy eksperci uważają, że uzależnienie od cukru to mit. Profesor Susanne Klaus, ekspertka ds. metabolizmu z Niemieckiego Instytutu Żywienia Człowieka w Poczdamie-Rehbrücke, twierdzi, że organizm w naturalny sposób odczuwa silne pragnienie cukru, ponieważ jest on ważnym źródłem energii. Jej zdaniem tłumaczenie epidemii otyłości uzależnieniem od cukru jest nieuzasadnione, a pragnienie cukru jest głęboko zakorzenione w ewolucji.
Objawy i skutki nadmiernego spożycia cukru
Nadmierne spożycie cukru może prowadzić do:
- Otyłości: wysokie spożycie cukru wiąże się ze zwiększonym ryzykiem otyłości.
- Insulinooporności i cukrzycy typu 2: regularne spożywanie dużych ilości cukru może prowadzić do zaburzeń metabolicznych, takich jak insulinooporność i cukrzyca typu 2.
- Chorób sercowo-naczyniowych: nadmierne spożycie cukru może prowadzić do zaburzeń lipidowych i chorób układu krążenia.
- Zaburzeń funkcji poznawczych: cząsteczki cukru przyłączają się do białek w mózgu, tworząc struktury, które przyczyniają się do jego degeneracji i upośledzenia jego funkcji.
Jem za dużo cukru: co robić?
Aby ograniczyć spożycie cukru, warto:
- Czytać etykiety produktów spożywczych: wiele produktów zawiera ukryty cukier, dlatego warto zwracać uwagę na skład.
- Wybierać naturalne źródła słodyczy: zamiast słodyczy, sięgaj po świeże owoce.
- Spożywać regularne posiłki: regularne spożywanie posiłków bogatych w białko i zdrowe tłuszcze pomaga utrzymać stabilny poziom cukru we krwi i zmniejsza chęć na słodycze.
A może tak deser bez cukru?
Sernik baskijski, znany również jako „spalony sernik”, to hiszpański deser o wyjątkowo kremowej konsystencji i charakterystycznie przypieczonym wierzchu. Wersja bez dodatku cukru pozwala cieszyć się tym przysmakiem w zdrowszej odsłonie.
Składniki:
- 250 g serka Philadelphia
- 250 g mascarpone
- 3 jajka
- 200 ml śmietanki 30%
- 1 łyżeczka ekstraktu z wanilii
- Erytrytol lub inny słodzik do smaku
- Szczypta soli
- Świeże owoce do dekoracji
Przygotowanie:
Rozgrzej piekarnik do 220°C z funkcją grzania góra-dół.
W misie miksera umieść serek Philadelphia i mascarpone. Dodaj erytrytol oraz ekstrakt z wanilii. Miksuj przez około minutę, aż składniki się połączą.
Nie przerywając miksowania, dodawaj po jednym jajku, następnie szczyptę soli i śmietankę. Miksuj tylko do połączenia składników.
Tortownicę o średnicy 18 cm wyłóż papierem do pieczenia, tak aby wystawał ponad krawędzie formy. Przelej masę serową do przygotowanej formy.
Piecz w nagrzanym piekarniku przez 30-35 minut, aż wierzch sernika stanie się mocno przypieczony i ciemnobrązowy.
Po upieczeniu pozostaw sernik w wyłączonym piekarniku na 30 minut, nie otwierając drzwiczek. Następnie wyjmij i pozostaw do całkowitego ostudzenia.
Schłodź sernik w lodówce przez kilka godzin, a najlepiej przez całą noc.
Przed podaniem udekoruj świeżymi owocami i, opcjonalnie, posyp erytrytolem w pudrze.
Ten sernik zachwyca swoją kremową konsystencją i intensywnym smakiem, a brak dodatku cukru czyni go zdrowszą alternatywą dla tradycyjnych wypieków.
Czy cukier uzależnia? Badania naukowe dostarczają sprzecznych informacji na ten temat. Niektórzy eksperci uważają, że uzależnienie od cukru to mit, podczas gdy inne badania sugerują, że cukier może mieć potencjał uzależniający. Niezależnie od tego, nadmierne spożycie cukru ma negatywny wpływ na zdrowie, prowadząc do wielu poważnych chorób. Dlatego warto świadomie podchodzić do jego konsumpcji i dbać o zrównoważoną dietę.
Źródła
- Beroun A., „Cukier może działać na mózg tak, jak kokaina. Wyniki polskich badań”, Medonet, 2023.
- Jarosiewicz M., „Cukier jak kokaina? Przegląd badań i próba ustalenia, czy cukier uzależnia”, Praesterno, 2021.
- Klaus S., „Uzależnienie od cukru to mit. Naukowcy inaczej tłumaczą epidemię otyłości”, Medonet, 2022.
- NFZ, „Cukier, otyłość – konsekwencje”, Narodowy Fundusz Zdrowia, 2019.
- Przybylski J., „Jakie są skutki uzależnienia od cukru i jak z niego wyjść?”, Dietetyk.edu.pl, 2023.
- RUJ UJ, „Ocena spożycia cukrów prostych i dwucukrów przez osoby uzależnione od substancji psychoaktywnych”, Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2020
