Uzależnienie od alkoholu czy narkotyków dotyka miliony osób na całym świecie. Alkoholizm i narkomania to choroby, które można wyleczyć, pod warunkiem, że chory jest gotowy na długi i wieloetapowy proces. Zawsze warto pamiętać o tym, że wyjście z uzależnienia jest możliwe jeśli tylko naprawdę tego chcemy. W taki sposób funkcjonuje osoba uzależniona od alkoholu i jakie są fazy i mechanizmy uzależnienia?
Substancje uzależniające – jak działają?
Substancje uzależniające, takie jak alkohol, mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Wiele osób wychodzi z mylnego założenia, że nadużywanie alkoholu uszkadza jedynie wątrobę, która zresztą po pewnym czasie sama się regeneruje. Tymczasem organem, który najbardziej “obrywa” przy nadmiernej konsumpcji alkoholu jest mózg. Każdy, kto miał do czynienia z osobą pod wpływem alkoholu lub sam był pod jego działaniem, doskonale wie, że ta substancja znacząco zmienia zachowanie człowieka. Osoby pod wpływem alkoholu robią rzeczy, których zrobienie na trzeźwo jest dla nich zupełnie nie do pomyślenia.
Podczas picia alkoholu w mózgu zachodzą znaczące zmiany o charakterze biochemicznym. Alkohol nie tylko “zabiera” nam tak zwane szare komórki odpowiedzialne za prawidłowe działanie funkcji poznawczych, ale znacząco rozregulowuje gospodarkę hormonalną. O ile wątroba jest organem, który rzeczywiście ma zdolność samoregeneracji, o tyle zmiany w mózgu mogą okazać się nieodwracalne.
Etapy uzależnienia alkoholowego
Alkoholizm jest chorobą, która przebiega według pewnego schematu. Proces uzależniania się od substancji alkoholowych został podzielony na cztery fazy:
Faza I – wstępna
Pierwsza faza choroby alkoholowej może trwać nawet kilka lat i nie wzbudzać podejrzeń ani wśród bliskich osoby uzależnionej, ani u samego chorego. Osoby we wstępnej fazie alkoholizmu traktują różnego rodzaju trunki jako sposób na odprężenie się, zredukowanie stresu czy poprawę humoru. Osoby, które sięgają po alkohol tylko po to, aby poczuć się dzięki niemu lepiej gdy są zdenerwowane, rozdrażnione czy przygnębione, powinny mieć się na baczności.
Faza II – ostrzegawcza
Fazą ostrzegawczą określa się moment, w którym osoba nadmiernie sięgająca po alkohol zaczyna odczuwać wyrzuty sumienia i kryć się przed otoczeniem ze swoim nałogiem. W tej fazie osoby chore często upijają się do utraty przytomności i miewają luki pamięciowe, powszechnie nazywane “urwanym filmem”. Osoby w drugiej fazie alkoholizmu potrzebują trunków przed wyjściem na imprezę, do filmu, do prac domowych i do każdej innej okazji, która tylko przyjdzie im do głowy. Z drugiej strony, pomimo wewnętrznych wyrzutów sumienia i świadomości, że ilość wypijanego alkoholu jest stanowczo za duża, alkoholik w II fazie reaguje agresją na każdą sugestię osoby z otoczenia, która uważa, że chory powinien zwolnić.
Faza III – krytyczna
Faza krytyczna to etap, w którym uzależniony traci kontrolę nad piciem, mimo iż nie do końca zdaje sobie z tego sprawę. Na typ etapie rozwoju choroby alkoholowej chorzy często doświadczają stanów depresyjnych, obniżenia poczucia własnej wartości, utraty popędu seksualnego, a także szeregu innych fizycznych dolegliwości, które określa się mianem głodu alkoholowego.
Faza IV – chroniczna
Jest to ostatni etap choroby alkoholowej, podczas którego chory wyzbywa się wszystkich zahamowań i wyrzutów sumienia. Picie alkoholu jest wówczas elementem codziennej rutyny, a jego brak objawia się agresją, obniżeniem funkcji intelektualnych i zanikiem uczuć wyższych. Podczas tego etapu alkoholizmu pojawiają się poważne niedomagania ze strony wątroby i układu nerwowego.
Jak działa mechanizm uzależnienia?
Lekarze i psycholodzy rozpoznają poszczególne mechanizmy uzależnienia, które objawiają się pewnymi określonymi zachowaniami. Wśród nich możemy wyróżnić:
Iluzja i zaprzeczenie
System iluzji i zaprzeczeń to zbiór zachowań, które nie pozwalają alkoholikowi na realną ocenę rzeczywistości. Jest to mechanizm, który prowadzi osoby uzależnione do wyolbrzymiania błahych problemów i zaprzeczania istnienia tych realnych. Taka osoba próbuje się odciąć od problematycznej rzeczywistości i snuje fantazje na temat swojej rzekomo niezwykłej mocy. System iluzji pozwala alkoholikowi trwać w przeświadczeniu, że jest on wybitny i wyjątkowy, dzięki czemu może pozwolić sobie na większą dawkę trunków niż ta, która zarezerwowana jest dla osób, w jego mniemaniu, przeciętnych.
Nałogowe regulowanie uczuć
Duża ilość stresu, kłopoty w związku czy w pracy sprawiają, że osoby coraz częściej sięgają po alkohol. Dlaczego? Bo czują, że alkohol przynosi im ulgę, rozładowuje napięcie i jest głównym źródłem pozytywnych odczuć. Brak pozytywnych bodźców w życiu chorego sprawia, że zaczyna on rekompensować je alkoholem, który jedynie chwilowo zagłusza negatywne emocje, nie oferując jednocześnie wypełnienia luki emocjonalnej czymś pozytywnym. Chory, który nałogowo reguluje swoje uczucia, musi nauczyć się rozpoznawać i pracować ze swoimi własnymi emocjami. W innym razie samo odstawienie substancji uzależniającej może okazać się niewystarczającym motywatorem do wyjścia z choroby alkoholowej.
Duma i kontrola
System dumy i kontroli przedstawia zbiór zachowań, które są całkowicie sprzeczne z doświadczeniem i rzeczywistą sytuacją chorego. Nadmierne spożywanie alkoholu wyzwala w ludziach skrajnie różne emocje. Od agresji i wulgarności, poprzez przeświadczenie o własnej wyjątkowości aż do całkowitego załamania nerwowego. Niespójność zachowań, które są charakterystyczne dla chorego podczas okresu abstynencji oraz pod wpływem alkoholu sprawia, że on sam nie wie już, kim jest i do czego tak naprawdę jest zdolny.
Gdzie szukać pomocy?
Każda osoba, która zauważa u siebie problem alkoholowy, powinna jak najszybciej poprosić o pomoc. Najlepszym rozwiązaniem jest zwrócić się do członków najbliższej rodziny oraz do psychologa bądź poradni uzależnień i jak najszybciej rozpocząć terapię. Alkoholicy często korzystają też ze wsparcia, jakie dają ośrodki leczenia uzależnień NFZ. Zawsze należy pamiętać o tym, że przy odpowiednim zaangażowaniu i pracy, a także zrozumieniu mechanizmów działania uzależnienia, wyjście z choroby alkoholowej jest całkowicie osiągalne dla każdego.
