Barbara Górka
Badania naukowe pokazują, że osoby z ADHD są nawet do trzech razy bardziej narażone na rozwój uzależnień niż osoby neurotypowe. Skąd taka różnica? Odpowiedź leży w dopaminie, neuroprzekaźniku odpowiedzialnym za motywację, nagrodę i odczuwanie przyjemności.
Mózg w trybie poszukiwania dopaminy
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to zaburzenie neurobiologiczne, którego główną przyczyną są nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu dopaminergicznego. W praktyce oznacza to, że u osób z ADHD poziom dopaminy jest zazwyczaj obniżony lub nieprawidłowo regulowany, co prowadzi do charakterystycznych objawów zaburzenia, jakimi są trudności z koncentracją, impulsywność czy nadmierna potrzeba stymulacji.
Z powodu niedoboru dopaminy mózg osób z ADHD stale poszukuje sposobów na jej wyrównanie. Mogą nimi być szybkie zmiany aktywności, media społecznościowe, gry komputerowe, ryzykowne zachowania lub… sięganie po substancje psychoaktywne.
ADHD a uzależnienia
Osoby z ADHD są o wiele bardziej podatne na uzależnienia z kilku powodów. Pierwszym z nich jest nadmierna potrzeba stymulacji, związana z poszukiwaniem intensywnych doznań, które zwiększają wydzielanie dopaminy. Ta potrzeba może realizować się poprzez sięganie po substancje psychoaktywne (nikotynę, alkohol, narkotyki), ale również poprzez uzależnienia behawioralne (np. hazard, pornografia, słodycze).
Drugim czynnikiem podnoszącym ryzyko uzależnień u osób z ADHD jest wysoka impulsywność charakterystyczna dla tego zaburzenia. To ona stoi za podejmowanymi bez dłuższego namysłu decyzjami o eksperymentowaniu z substancjami oraz innymi, prowadzącymi do uzależnienia nawykami. W połączeniu z trudnościami z planowaniem i przewidywaniem konsekwencji, może to prowadzić do szybkiego rozwoju nałogu.
Trzeci aspekt to trudności z regulacją emocji – osoby z ADHD szybciej wpadają we frustrację, mają większe wahania nastrojów, a także wysoki poziom lęku przed odrzuceniem i oceną. Różne formy uzależnienia działają jak „znieczulenie” i „szybkie rozwiązanie problemu” – zapewniają chwilowe odprężenie, wyciszenie lub pobudzenie.
Leczenie uzależnień w ADHD
Leczenie farmakologiczne ADHD, szczególnie z wykorzystaniem stymulantów, odgrywa kluczową rolę w redukcji ryzyka uzależnień. Metaanaliza badań wskazuje, że stosowanie stymulantów u osób z ADHD zmniejsza ryzyko uzależnienia od alkoholu i narkotyków aż o 50%, a badania przeprowadzone w Szwecji na 38 tys. osób dowodzą, że pacjenci regularnie przyjmujący leki psychostymulujące, mieli aż o 30% mniej objawów wskazujących na uzależnienie.
Jeśli istnieje, choć cień podejrzeń, wskazujących na możliwość występowania zaburzenia, należy wykonać diagnostykę pod kątem ADHD. Odpowiednio dobrane leczenie farmakologiczne i psychoterapeutyczne pomogą nie tylko w profilaktyce uzależnienia, ale również w jego leczeniu.
