Uzależnienia są bardzo powszechne w XXI wieku. Choć do najbardziej popularnych uzależnień zalicza się głównie alkoholizm, narkomanię, uzależnienie od papierosów i wyrobów tytoniowych, hazard czy fonoholizm (uzależnienie od telefonu komórkowego) to tak naprawdę uzależnienia mogą przybierać różną formę. Co więcej, uzależnienia nie muszą być kojarzone wyłącznie z osobami dorosłymi. Coraz częściej dotyczą one również nastolatków, a także dzieci czy seniorów powyżej 65 roku życia.
Współczesna psychologia oraz psychiatria w diagnozowaniu uzależnień posługuje się między innymi klasyfikacją chorób ICD-10 bądź ICD-11. Wśród najbardziej powszechnych metod jeśli chodzi o leczenie uzależnień (dobieranych według rodzaju problemu, jego skali oraz indywidualnego przypadku pacjenta) wyróżnia się przede wszystkim farmakoterapię, oddziaływania terapeutyczne (takie jak, chociażby psychoterapia, odwyki, ośrodki zamknięte), jak również oddziały pobytu dziennego czy grupy wsparcia — tworzone z myślą o osobach dotkniętych podobnymi problemami. Bardzo ważna jest nie tylko współpraca samego pacjenta, jak i również jego zaangażowanie i motywacja, ale objęcie wsparciem rodziny czy osób najbliższych osoby z problemami.
Jakie są rodzaje uzależnień?
Uzależnieniem nazywa się taki stan psychiczny i fizyczny, w którym istnieje przymus zażywania określonej substancji szkodliwej bądź dostarczania do organizmu określonego bodźca (na przykład doznań seksualnych). Uzależnienia dzielą się najprościej na:
- uzależnienia fizjologiczne — zwane też fizycznym; istnieje w nich przymus zażywania substancji, która jest odczuwana jako szereg dolegliwości fizycznych, takich jak chociażby bóle, uczucie zimna, wymioty, a po zaprzestaniu zażywania (w momencie odstawienia) objawia się tak zwany zespół abstynencyjny;
- uzależnienia psychiczne — niespełnienie dostarczenia do organizmu substancji bądź bodźców prowadzi do fizjologicznych skutków;
- uzależnienia behawioralne — zalicza się do nich przede wszystkim różnorodne szkodliwe zachowania, które prowadzą do dysfunkcji codziennego funkcjonowania — wśród najbardziej popularnych uzależnień tego typu zalicza się między innymi hazard, uzależnienia seksualne, pracoholizm, fonoholizm czy zakupoholizm;
- uzależnienia społeczne — najczęściej spotykane uzależnienie wśród młodzieży oraz osób młodych.
Uzależnienie społeczne — czym jest oraz jak się objawia?
Stosunkowo mało używanym powszechnie określeniem (chociażby w przekazach medialnych czy w popkulturze) jest nazwa uzależnienie społeczne. Ten typ uzależnienia wiążę się z wykorzystaniem środków psychoaktywnych i toksycznych pod wpływem panującej mody bądź w określonych grupach społecznych. Bardzo często jest ono kojarzone, chociażby z subkulturami, do których przynależność wiążę się z wieloma możliwymi zagrożeniami. Swego czasu o uzależnieniach społecznych mówiono w kontekście popularnego ruchu hippisów (określanego również mianem dzieci kwiatów) – kultura ta wielokrotnie związana była z promowaniem przyjmowania środków psychoaktywnych różnego rodzaju. Warto jednak pamiętać, że nie każda subkultura związana jest z negatywnym wpływem na młodzież — wiele zależy od indywidualnego podejścia danej osoby do kwestii stosowania używek czy przejawiania określonych zachowań.
Warto pamiętać, że wśród młodzieży i młodych dorosłych presja dopasowania się do grupy jest bardzo silne. Stąd też wynika bardzo duże ryzyko stosowania używek oraz uzależnień — w mowie potocznej bardzo często określa się to zjawisko jako po prostu wejście “w złe towarzystwo”. Jeśli chodzi o zapobieganie uzależnieniom, to główną rolę odgrywa profilaktyka. Warto jest organizować w szkole spotkania tematyczne dotyczące stawiania granic, asertywności, poczucia własnej wartości oraz poruszać tematy związane z uzależnieniami i tym, gdzie można szukać pomocy w kryzysowych sytuacjach. Zajęcia tego typu powinny być prowadzone przez specjalistów (na przykład psychologa), celem przekazania jak najbardziej rzetelnej i wartościowej wiedzy. Również w środowisku rodzinnym (na linii młody człowiek — rodzic bądź opiekun) powinny pojawiać się tematy uzależnień, doboru znajomych i przyjaciół czy uświadomienia możliwości szukania pomocy w wyspecjalizowanych miejscach pomagających osobom z uzależnieniami. Uzależnienia społeczne, choć są trudne do wyeliminowania, nie przekreślają możliwości dalszego życia bez tego rodzaju problemów oraz trudności — warto o tym pamiętać.
Czym skutkują uzależnienia społeczne?
Oprócz samego wpływu grupy, na rozwój toksycznych i szkodliwych zachowań, uzależnienia społeczne prowadzą również do innych skutków, zaburzających codzienne funkcjonowanie. Mowa tutaj jednakowo o rezygnacji z dotychczasowego życia, ograniczenia kontaktów z rodziną oraz przyjaciółmi, wypadania z ról społecznych czy konfliktów z prawem. Osoby uzależnione dotyka coraz większa marginalizacja, a także pojawiają się dodatkowe problemy — często związane z koniecznością pozyskiwania używek (na przykład problemy finansowe wskutek kupowania narkotyków, dopalaczy czy innych substancji).
