Mając do czynienia z osobą uzależnioną, najtrudniejszym elementem działań jest zmotywowanie jej do podjęcia leczenia. Nie rzadko pojawia się zaprzeczenie problemu – alkoholik nie zdaje sobie sprawy z powagi swojej choroby, nie bierze pod uwagę konsekwencji i twierdzi, że nie ma żadnych nałogów. W takich sytuacjach osoby najbliższe dążą do przymusowego odwyku. Często to właśnie interwencja osób trzecich, jako ostateczność, może zmienić życie uzależnionej osoby na lepsze.

Przepisy prawne

Zgodnie z artykułem 24 ustawy z dnia 26 października 1982 r.: „Osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, kieruje się na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego”. Nie ma jednak w polskim prawie żadnych przepisów kierujących każdą osobę uzależnioną od alkoholu na przymusowe leczenie odwykowe. Muszą zaistnieć konkretne, potwierdzone przyczyny. Ile trwa przymusowe leczenie? Zgodnie z przepisami, przymusowe leczenie alkoholizmu ma trwać tak długo, jak wymaga tego sytuacja, jednak nie dłużej niż 2 lata od chwili uprawomocnienia się postanowienia. 

Jak załatwić przymusowe leczenie?

Przymusowe leczenie alkoholika jest możliwe tylko w ściśle określonych i sprawdzonych przez sąd sytuacjach. Należy udowodnić, że wskutek nałogu:

• rozpada się pożycie małżeńskie i życie rodzinne,
• miejsce ma demoralizacja osób nieletnich,
• osobie uzależnionej grozi utrata pracy,
• systematycznie zakłóca się spokój i porządek publiczny.

Niemałe znaczenie w przymusowym odwyku ma kodeks prawa rodzinnego, który chroni dzieci i osoby nieletnie przed negatywnym wpływem uzależnień. Jeśli nieustanne picie któregokolwiek z rodziców wpływa na rozwój dzieci, można ubiegać się o przymusowe skierowanie na odwyk. Wniosek mogą złożyć zarówno osoby bliskie jak i rodzina, znajomi, sąsiedzi, nauczyciele czy ktokolwiek inny. 

Jak wygląda składanie wniosku?

W wielu przypadkach wręcz niezbędne bywa przymusowe leczenie alkoholika — jak załatwić jednak wszystkie sprawy? Pierwszym etapem jest zebranie dowodów — mogą to być notatki sporządzone przez funkcjonariuszy policji wskutek zakłócania porządku publicznego, dokumenty potwierdzające utratę pracy, rachunki za alkohol czy opinia psychologa szkolnego. Warto znaleźć kilka osób, które potwierdzą negatywny wpływ alkoholu na osobę uzależnioną. Mogą to być np. świadkowie demoralizacji osób nieletnich, którzy zgodzą się w razie konieczności zeznawać w sądzie. Z wszystkimi dokumentami należy skierować się do prokuratora lub komisji gminnej.

Osoby uprawnione rozpatrują wniosek i wysyłają do alkoholika biegłego, który osobiście oceni warunki mieszkaniowe, zachowanie uzależnionego oraz porozmawia z osobami z jego otoczenia. Na tym etapie warto postarać się o dobrowolne leczenie — rozmowa z osobą uzależnioną często przynosi oczekiwane rezultaty i wzmaga jej motywację do terapii. Jeśli tak się nie stanie, biegły wydaje pozytywną opinię, czyli skieruje sprawę do sądu. Sąd dokonuje przesłuchania osoby uzależnionej i na tej podstawie kieruje ją do wybranego ośrodka leczenia uzależnień. Zwykle już biegły dobiera najkorzystniejsze metody lecznicze. 

Alkoholik nie chce stawić się na przymusowy odwyk

Może się również zdarzyć, że mimo decyzji sądu osoba uzależniona nie wstawia się na przymusową terapię. Jak zmusić alkoholika do przymusowego leczenia, gdy nie wykazuje on nawet minimalnych chęci zmian? Otóż sytuacja jest prosta — sąd może zalecić doprowadzenie takiej osoby w docelowe miejsce przez policję. Wówczas funkcjonariusze policji odbiorą alkoholikowi wszystkie przedmioty, które mogłyby spowodować uszkodzenie ciała, zaś gdy alkoholik stanie się agresywny, dopuszcza się jego unieruchomienie. Gdy akurat znajduje się on w stanie nietrzeźwości, na ogół doprowadza się go na izbę wytrzeźwień, a gdy wytrzeźwieje — odprowadza do zakładu leczniczego. 

Skuteczność przymusowego leczenia

Niestety, przymusowe leczenie często bywa nieskuteczne. Dzieje się tak, ponieważ alkoholizm jest poważną chorobą, aby się jej pozbyć, alkoholik musi sam tego chcieć. To właśnie jego motywacja jest gwarancją sukcesu. Gdy ją ma, sam kontroluje swoje czyny, odczuwa wyrzuty sumienia po spożyciu alkoholu, chce poprawić relacje z bliskimi i widzi cel w tym co robi. Ośrodki leczenia uzależnień od alkoholu zwykle są zakładami otwartymi — osoby biorące udział w grupowych czy indywidualnych zajęciach muszą samodzielnie się na nie zgłosić. Alkoholik leczony przymusowo nie stawia się na wyznaczoną godzinę zajęć. A jeśli już przyjdzie, może znacząco utrudniać grupowy proces terapeutyczny. 

Podsumowując, leczenie przymusowe alkoholizmu jest możliwe, jednak na ogół nie jest zalecane. Powinno stanowić ostateczność, gdy inne metody terapeutyczne zawodzą. W pierwszej kolejności warto porozmawiać z osobą uzależnioną, przedstawić mu konsekwencje działań oraz umówić na prywatną rozmowę z psychoterapeutą. Gdy nic nie pomoże, warto złożyć wniosek o przymusowy odwyk.